![tsianos-papastergiou-8]()
Του Λευτέρη Παπαστεργίου
Δεύτερη μέρα Χριστουγέννων. 2016. Σαν σήμερα, τέτοια μέρα, πριν 41 χρόνια, το νεοσύστατο Θεσσαλικό Θέατρο, το πρώτο Περιφερειακό Θέατρο στην Ελλάδα, κάνει πρεμιέρα με την «Αυλή των θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπαννέλη, σε μια παράσταση που γράφει την δική της ιστορία στην εγκυκλοπαίδεια του θεάτρου στη χώρα μας. Σαράντα ένα χρόνια μετά, η Λάρισα ξυπνάει με το άγγελμα του θανάτου του Παναγιώτη Παπαθανασίου. Τα πρώτα τηλέφωνα, μελαγχολικά και πονεμένα ξυπνούν μνήμες ωραίων εποχών, ωραίων ανθρώπων. Τηλεφωνιέμαι με τον Κώστα Τσιάνο. Μόλις έχει μάθει το νέο. Λυπημένος, προσπαθεί να συγκρατήσει την συγκίνησή του. «Ο φίλος μου ο Παναγιώτης… Πόσο σπουδαίος άνθρωπος. Πόσο όμορφη οικογένεια… Πόσο διαφορετικές εποχές… Κρίμα. Μεγάλο κρίμα. Και δεν θα προλάβω να πάω στην κηδεία του, γιατί πρέπει να φύγω για την Αθήνα…». Του ζητώ να τα πούμε από κοντά, σε ένα ραντεβού το οποίο είχαμε κανονίσει αρκετό καιρό νωρίτερα. «Ραντεβού στον Άγγελο», μου λέει.
Το αυτοκίνητο σταματά έξω από το «Να με Θυμάσαι», ο Πετρουλάκης μας υποδέχεται με ένα πλατύ χαμόγελο και κάπως έτσι ξεκινάει μια κουβέντα με τον μεγάλο Λαρισαίο θεατράνθρωπο που κράτησε πάνω από τέσσερις ώρες. Ο Τσιάνος είναι ο άνθρωπος που μπορεί να σου διηγηθεί τις πιο συναρπαστικές ιστορίες από την καθημερινότητα των Μεγάλων Ελλήνων, με την… μικρή «λεπτομέρεια» πως τις έζησε σε πρώτο πρόσωπο. Γι’ αυτό και όταν ξεκινήσει την αφήγηση ο χρόνος παρακάμπτει κάθε δημοσιογραφικό περιορισμό. Άλλωστε μια ζωή ενός τέτοιου ανθρώπου, με αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, αποτελεί κάτι περισσότερο από μια απλή καταγραφή, αφού αγγίζει όρια ιστορικά, σε μια πόλη που δείχνει να ξεχνά…
Η πρώτη επαφή με το θέατρο…
«Γεννήθηκα μέσα στην κατοχή (Σ.Σ 1942) και όταν άρχισα ν’ αντιλαμβάνομαι τον κόσμο ζούσαμε στην δίνη του εμφύλιου. Ο πατέρας μου, Γιάννης, ήταν ένας καλός μάγειρας. Δούλευε μάλιστα στον ‘‘Ερμή’’, το καλύτερο τότε εστιατόριο της πόλης. Αλλά ήταν ένας γενναιόδωρος άνθρωπος που αγαπούσε το θέατρο, το τραγούδι, τους καλλιτέχνες. Ναι, αυτός μ’ έφερε για πρώτη φορά σ’ επαφή με το θέατρο. Θα ήταν κάπου στα 1951 όταν στην Λάρισα ήρθε ο θίασος της Μαρίκας Κοτοπούλη στο κινηματοθέατρο ‘‘Ορφέας’’ που ήταν ακριβώς απέναντι από τον ‘‘Ερμή’’, το εστιατόριο στο οποίο δούλευε ο πατέρας μου. Ο κόσμος είχε κατακλύσει τους δυο δρόμους στην διασταύρωση των οποίων ήταν ο ‘‘Ορφέας’’ και χρειάστηκε να επέμβει η Πυροσβεστική Υπηρεσία και να ρίξει νερό με τις μάνικες για να μην συμβούν ποδοπατήματα και ατυχήματα.
Η μεγάλη Κοτοπούλη έδωσε εντολή ν’ ανοίξουν οι πόρτες που έβλεπαν στον δρόμο και έστω από εκεί κάποιοι να μπορούν να βλέπουν. Ο πατέρας μου πήρε ένα τραπέζι από το εστιατόριο και μ’ ανέβασε, για να μπορώ να δω πάνω από τα κεφάλια όσων συνωστίζονταν στην πόρτα. Σαν όνειρο που έμεινε ανεξίτηλο, θυμάμαι μια καθαρίστρια που κρυφάκουγε στις πόρτες του σκηνικού…
Χρόνια μετά, το 1964, θα ήμουν στην Δραματική Σχολή ακόμα, πήγα να δω τον Θίασο Ηλιόπουλου και ‘‘Το έκτο πάτωμα’’ του Αλφρέντ Ζερί. Βλέπω τότε την ίδια σκηνή. Στα καμαρίνια συνάντησα τον αξεπέραστο εκείνον θεατράνθρωπο και του το ανέφερα. Ναι, ήταν τελικά ‘‘Το έκτο πάτωμα’’ εκείνο που θυμόμουν και η Μαρίκα Κοτοπούλη εκείνη που σκούπιζε. Η ευχάριστη έκπληξη ήταν πως και σ’ εκείνη την παράσταση έπαιζε επίσης και ο Ντίνος Ηλιόπουλος, που κι εκείνος θυμόταν την Πυροσβεστική να προσπαθεί να βάλει σε τάξη τον κόσμο…»
Ο Άγγελος Πετρουλάκης παρεμβαίνει. «Ο άνθρωπος που κάθεται δίπλα σου, πραγματοποίησε τομές στο ελληνικό θέατρο, σε κρίσιμες εποχές…». Ο ίδιος γελάει. «Περηφανεύομαι μόνο για τη μεταφορά της λογοτεχνίας στο θέατρο…», μου λέει, και το μυαλό του έχει μείνει, πίσω, στην παιδική ηλικία, κάνοντας ένας φλας-μπακ ζωής.
Εγώ θέλω να επικεντρωθούμε στο σήμερα. Θέλω τις απόψεις του για μια σειρά πραγμάτων και καταστάσεων που χρωματίζουν την καθημερινότητά μας με χρώματα μουντά. Με χρώματα της θλίψης. Γι’ αυτό και επιχειρώ να αποπροσανατολίσω, για λίγο το μυαλό του, από τις θύμισες άλλων εποχών, βάζοντάς του στο τραπέζι της συζήτησης, ονόματα που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν.
![tsianos-papastergiou-7]()
«Περιφρονώ τους πολιτικούς…»
«Λυδία Κονιόρδου, η νέα υπουργός Πολιτισμού…»
«Πανάξια. Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση». Το όνομα της νέας υπουργού Πολιτισμού, οδηγεί το μυαλό του πίσω, στο «μαγικό καλοκαίρι» του 1988, στη «θρυλική» και «ανατρεπτική» Ηλέκτρα.
«Ήταν αποκρυσταλλωμένη η άποψή μου ότι το ‘‘Θεσσαλικό Θέατρο’’ έπρεπε να είναι ένα λαϊκό θέατρο, δένοντας την ύπαρξή του με την λαϊκή παράδοση, με ό,τι χαρακτήρισε το δικαίωμα του απλού ανθρώπου στην Τέχνη ως θεραπαινίδα της καθημερινότητάς του. Έτσι θεωρούσα ότι θα μπορούσε ν’ ανεβάσει την ‘‘Γκόλφω’’ που ήταν ένα έργο κληροδοτημένο από τα θεατρικά ‘‘μπουλούκια’’. Όμως έβλεπα τις αντιδράσεις, θα έλεγα μια απαξίωση από μέρους κάποιων συμπολιτών, που ήθελαν το Θέατρο ‘‘σοβαρό’’. Κάποια μέρα βρέθηκα να περνώ από το μικρό αρχαίο θέατρο της πόλης, εγκαταλειμμένο τότε, που έφερνε σε σκουπιδότοπο, παρά σε θέατρο της αρχαίας Λάρισας. Μια ιδέα τότε σκάλωσε μέσα μου, ως αντίλογος στην άρνηση εκείνων των ‘‘δήθεν’’ να δεχτούν την ‘‘Γκόλφω’’. Η Ηλέκτρα…
Η Ηλέκτρα του Ευριπίδη, η ‘‘αγροτική’’ Ηλέκτρα, όπως την χαρακτηρίζουν, με χορό από αγρότισσες. Αυτή η Ηλέκτρα θα έπρεπε να παιχτεί εκεί, στο μικρό αρχαίο θέατρο, χωρίς καθίσματα, χωρίς κτηριακές εγκαταστάσεις. Σαν σε αλώνι, δηλαδή… Τις σκέψεις μου τις μοιράστηκα τότε με τον αντιδήμαρχο Χρήστο Χαλκιά, τον οποίο βρήκα σύμμαχο. Ήξερα πως ο Γιώργος Ζιάκας θ’ ανταποκρινόταν. Και ήξερα πως είχα βρει και την Ηλέκτρα. Ήταν μια νέα ηθοποιός που την είχα πρωτοδεί στις εξετάσεις του Εθνικού Θεάτρου, όπου είχαμε πάει με την Άννα Βαγενά για να επιλέξουμε ηθοποιούς προκειμένου ν’ ανεβάσουμε τον ‘‘Μανδραγόρα’’ του Μακιαβέλι.
Της τηλεφώνησα. Δυο μέρες μετά η Λυδία Κονιόρδου απαντούσε θετικά.
Κάπως τυχαία πρόκυψε και η μουσική, που την ήθελα πάνω σε παραδοσιακούς δρόμους. Άκουσα σε κάποια στιγμή ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο. Με μαγνήτισε. Κάτι τέτοιο θέλω, σκέφτηκα. Όταν το τραγούδι τελείωσε, άκουσα ένα όνομα: Νίκος Ξυδάκης. Ήταν εύκολο να τον βρω. Δέχτηκε».
Η παράσταση δίνεται στις 16 Ιουλίου. Το γρασίδι στο Β Αρχαίου Θέατρου της Λάρισας, οι τυχεροί θεατές της παράστασης ζουν στιγμές ανεπανάληπτες. Και κάπως έτσι ξεκινάει το ταξίδι της «Ηλέκτρας» μέχρι την Επίδαυρο, εκεί που το Θεσσαλικό γίνεται τα πρώτο επαρχιακό θέατρο που ανεβάζει παράσταση αρχαίας τραγωδίας και σημειώνει συγκλονιστική επιτυχία. Η Λυδία Κονιόρδου το θυμάται και το επιβεβαιώνει: «Ο Κώστας έσκυψε με ευλάβεια στη λαϊκή μας παράδοση και έφτιαξε μια παράσταση- πρόταση με όραμα, που άνοιξε νέους δρόμους στο αρχαίο δράμα. Η εμπειρία μου ήταν εξαιρετική και ακριβή και με σφράγισε για πάντα..».
Θα τα καταφέρει άραγε ως υπουργός Πολιτισμού;
Αυτό δεν το γνωρίζω. Ξέρεις, η εξουσία δεν αγαπάει τον πολιτισμό…
Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό;
Γιατί δεν έχουν τα εφόδια να τον καταλάβουν. Οι πολιτικοί περιφρονούν τον πολιτισμό. Ίσως γιατί τα έργα του πολιτισμού είναι αυτά που μένουν τελικά… Δες για παράδειγμα τι συμβαίνει με τις επιχορηγήσεις, σε ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού. Αν εξαιρέσεις την περίοδο της Μελίνας, πάντοτε κόβουν…
Σε βλέπω να μιλάς απαξιωτικά για τους πολιτικούς…
Ναι, τους περιφρονώ. Ούτε καφέ δεν θα έπινα μαζί τους…
Εσύ θα μπορούσες να είσαι στη θέση της Κονιόρδου; Να είσαι ο υπουργός Πολιτισμού της χώρας;
(Γελάει) Σε καμία περίπτωση. Κατ’ αρχήν δεν γνωρίζω ξένη γλώσσα..
Καλά αυτό ίσως να μην συνιστά τόσο μεγάλο πρόβλημα. Εδώ έχουμε Πρωθυπουργό που δεν γνωρίζει καλά ξένη γλώσσα…
Ε, λοιπόν δηλαδή θα πρέπει κι εγώ να συμμετέχω σ’ αυτό το χάλι;
Και ο λαός; Οι ευθύνες του λαού; Υπάρχουν;
Ο λαός δεν έχει πάντα δίκιο. Πολλές φορές είναι συνυπεύθυνος. Άγεται και φέρεται. Κι αυτό είναι αποτέλεσμα της έλλειψης παιδείας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας… Πάντοτε επέπλεαν μόνο οι φελλοί. Καμία μόρφωση. «Σκουπίδια» παντού…
Η πτώχευση, η αριστερά, η τέχνη…
Περίμενες, πριν χρόνια, πως η χώρα θα ζήσει αυτές τις καταστάσεις;
Φυσικά. Αναμενόμενο ήταν. Απλά ήλπιζα να συμβεί αφότου θα είχα πεθάνει. Η πλαστή ευημερία που ζούσε μια ολόκληρη κοινωνία ήταν δεδομένο πως θα οδηγούσε σ’ αυτή την κατάσταση. Όλα ήταν ψεύτικα… Τι κρίμα όμως… Τόσο ωραία χώρα, γιατί την καταστρέψαμε; Την μισούμε την χώρα μας…
Στεναχωριέσαι;
Μόνο; Κοίτα. Εγώ τη ζωή και την πορεία μου την έχω κάνει. Οι νέοι όμως; Γι’ αυτούς θλίβομαι πραγματικά…
Βλέπεις διέξοδο;
Όχι. Δεν μπορώ να το δω. Ας υποθέσουμε πως αύριο γίνονται εκλογές. Τι θα ψηφίσουμε; Την αριστεροδεξιά κυβέρνηση; Και τι θα επαναφέρουμε; Αυτούς που μας οδήγησαν στην καταστροφή; Αδιέξοδο…
Αριστερά;
Δεν υπάρχει αριστερά. Είναι αριστερά αυτό που βλέπουμε; Που είναι η πρόοδος; Που είναι τα προοδευτικά κόμματα;
Και η τέχνη; Τι ρόλο παίζει;
Η τέχνη δεν καταγράφει. Η τέχνη θέτει τα ερωτήματα. Προβληματίζει. Δεν δίνει λύσεις. Η τέχνη προχωράει μόνη της κι ας μην την γουστάρουν οι εξουσίες…
Τι είναι αυτό που σε εξοργίζει;
Η αχαριστία. Η χειρότερη πλευρά των ανθρώπων… Δεν γίνεσαι ποτέ τίποτα σ’ αυτή τη ζωή, αν δεν είσαι γενναιόδωρος άνθρωπος…
Τι είναι αυτό που σε ικανοποιεί;
Η καλημέρα των απλών ανθρώπων που θα έρθουν με ανοιχτή καρδιά να μου σφίξουν το χέρι. Στη ζωή μου γνώρισα πολλούς και σημαντικούς ανθρώπους. Τεράστιες προσωπικότητες. Ωστόσο, γνώρισα και πολλούς ταπεινούς ανθρώπους, οι οποίοι είναι σε θέση, με μια κουβέντα τους, να σου ανοίξουν ένα παράθυρο το οποίο θα σε βοηθήσει να εξηγήσεις τι συμβαίνει δίπλα σου…
Τι συμβαίνει τώρα δίπλα μας;
Παραμονεύει η κατάθλιψη…
Ποιο είναι το όνειρό σου;
Να βρεθώ σε ένα μικρό χωρίο και να κάνω θέατρο με νέα παιδιά, εντελώς αθώα…
Τι σημαίνει να είσαι ηθοποιός;
Ηθοποιός σημαίνει μαραθώνιος. Πρέπει να έχεις προδιάθεση στην ευαισθησία. Να ονειρεύεσαι και να φεύγεις από τον εαυτό σου…
Τι θα έλεγες σε ένα νέο παιδί που θα ερχόταν και θα σου έλεγε «θέλω να γίνω ηθοποιός»;
Θα του απαντούσα με μια ερώτηση: Μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτό;
Ποια η αποστολή του ανθρώπου;
Η αποστολή του ανθρώπου είναι να μην κάνει κακό στον άλλον.
Θα μου πεις για το Θεσσαλικό;
Η ζωή μου είναι…
![tsianos-papastergiou-9]()
Ιστορίες…
Δεν θέλει να επεκταθεί. Δεν θέλει να σχολιάσει. Αντιθέτως, μου μιλάει με πικρία για το θέατρο που έχει μείνει στα σχέδια. Μου αποκαλύπτει το τηλεφώνημα της Μελίνας, μέσα στα άγρια χαράματα, και τα είκοσι εκατομμύρια που έδινε για να κατασκευαστεί το θέατρο της Λάρισας. «Κανείς δεν τα ήθελε… Τα λεφτά τελικά τα πήρε ο Μπένος και έκανε το θέατρο της Καλαμάτας…»
Μου διηγείται την συνάντησή του με τον Τζανή Τζανετάκη, τότε Πρωθυπουργό, και την εντολή του, μετά από συζήτηση διεξοδική στο Πρωθυπουργικό γραφείο, να διατεθούν τα χρήματα για να κατασκευαστεί το θεατράκι του Μύλου. «Δικά μου σχέδια ήταν… Να το μπλοκάρουν ήθελαν… Όταν κατασκευάστηκε και έγιναν τα εγκαίνια, ήμουν έξω και προσπαθούσα να αποφορτιστώ…»
Με κοιτάζει στα μάτια και αλλάζει θέμα. Μου μιλάει για τις γνωριμίες του και τις σχέσεις του με τα ιερά τέρατα, σε μια προσπάθεια να αλλάξει την κουβέντα. Οι μεγάλοι του Λαρισαίοι δάσκαλοι. Η Νίτσα Χαλκιά. Ο Απόστολος Κρανιάς. Ο Χρήστος Κλέτσας. Και μετέπειτα η μεγάλη Δώρα Στράτου.
«Ήταν μεγάλο σχολείο η ζωή μου δίπλα της. Στης Δώρας Στράτου γνώρισα τεραστίου διαμετρήματος ανθρώπους. Τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Σπύρο Βασιλείου, αλλά και την σπουδαία λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη, που το έργο της για τους Σαρακατσάνους είναι μνημειώδες και αξεπέραστο. Ένιωθα δέος μπροστά σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Το σημαντικό όμως συνέβη το καλοκαίρι του 1962. Τον χειμώνα του 1961 η Δόρα Στράτου, μ’ έστειλε, μαζί με τον Γιώργο Ζιάκα, τον γνωστό σκηνογράφο, φίλο μου από την Λάρισα, στον Κάρολο Κουν που ετοίμαζε τους ‘‘Όρνιθες’’ του Αριστοφάνη για το Παρίσι, όπου και τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο του Φεστιβάλ των Εθνών. Η παράσταση των ‘‘Ορνίθων’’ γνώρισε πραγματικό θρίαμβο στο Παρίσι και μέχρι σήμερα θεωρείται αξεπέραστη. Και ποιοι δεν ήταν σ’ εκείνη την παράσταση… Ο Δημήτρης Χατζημάρκος, ο Αθηνόδωρος Προύσαλης, ο Γιώργος Λαζάνης, ο Μίμης Κουγιουμτζής, ο Ιάκωβος Ψαράς, ο Σπύρος Καλογήρου, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, ο Θύμιος Καρακατσάνης, η Μάγια Λυμπεροπούλου, Γιάννης Βόγλης, ο Γιάννης Μόρτζος, ο Γιώργος Ζιάκας κ. ά.»
Ονόματα ξεπηδούν από το στόμα του με ρυθμό καταιγιστικό και γίνεσαι μέρος της ελληνικής ιστορίας, ακούγοντας πράγματα που έχεις διαβάσει μόνο μέσα σε σελίδες βιβλίων.
Ο Ροντήρης, ο Τσάτσος, η Μελίνα, η Αλίκη, η Καρέζη και ο Καζάκος, το πατάρι του Λουμίδη, ο καφές με τον Ελύτη… Μένεις να αφουγκράζεσαι τις πτυχές των ανθρώπων εκείνων που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ελληνική συνείδηση, μέσω της αφήγησης ενός ανθρώπου που παραμένει παιδί.
Και τώρα;
Τώρα, «Ζωή… χαρισάμενη», στο Θέατρο «Προσκήνιο» με την Αγγελική Λεμονή. Ένας μονόλογος δικός μου σε σκηνοθεσία δική μου. Ξεκινάμε!
![tsianos-papastergiou-petroulakis-1]()
*Ευχαριστώ τον Άγγελο Πετρουλάκη για την πρόσβαση που μου έδωσε στο αρχείο του
Τον Οκτώβριο του 2015 στην Καλαμάτα και τον Οκτώβριο του 2016 στην Κέρκυρα, η «InDONNAtiόn» κατέκτησε χρυσό μετάλλιο στον παγκόσμιο Διαγωνισμό Χορωδιών της INTERKULTUR και συγκέντρωσε την υψηλότερη βαθμολογία ανάμεσα στις ελληνικές χορωδίες όλων των κατηγοριών του διαγωνισμού και τις δύο χρονιές. Έχει ήδη πραγματοποιήσει πρώτες πανελλήνιες εκτελέσεις. Με αυτή την επιτυχία προκρίθηκε στην κατηγορία Champion στον Διαγωνισμό 3rd European Choir Games 2017 and Grand Prix of Nations που θα πραγματοποιηθεί στη Ρίγα της Λετονίας τον Ιούλιο του 2017. Το σύνολο εντάχθηκε στο ΔΩΛ, ώστε με την υποστήριξη των υποδομών του, να λειτουργήσει ως το συγκρότημα «αιχμής» που θα προάγει την εξωστρέφεια του ωδείου, καθώς και την ποιοτική χορωδιακή μουσική με κάθε τρόπο.
Ο Έλληνας συνθέτης Χρήστος Σαμαράς συνέθεσε το «Pater Noster» (Πάτερ Ημών) αποκλειστικά για την χορωδία InDONNAtion, το οποίο παρουσιάστηκε σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση στο διαγωνισμό χορωδιών της INTERCULTUR στην Κέρκυρα τον περασμένο Οκτώβριο.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΑ LARISSANET
